Pozisyonlar ve Mücadele

Bu bölümde hem oyun akışı olarak, hem taktiksel olarak, hem de kurallar olarak ayrıntıya girebiliriz. Sporların olmazsa olmazı istatistik kalemlerini de ihmal etmeyeceğiz.

Önce bazı bilgiler: Amerikan futbolunda hücum ve savunma takımları farklıdır. Yani bir takım sahadayken hücumdayken sahada olan 11 (bu arada takımlar sahaya 11 kişi ile yayılırlar) ile defanstayken olan 11 farklıdır. Ayrıca punt, kickoff, FG gibi özel durumlarda sahada duran özel takımlar vardır. Özel takımlarda genelde hücum ve defans oyuncuları, çoğu da yedekler olmak üzere bulunur. Ayrıca özel takımlara özel oyuncular da vardır. Bu pozisyonları da yeri gelince açıklayacağız. Ama takım kadrolarında toplam 53 oyuncu olduğunu, bunların 47 tanesinin maç kadrosuna girebildiğini açıklarsak, hayli kalabalık bir kadronun yönetildiğini söyleyebiliriz. Zatenbaş koça bağlı ofansif koordinatör ile savunma koordinatörü, ve bu koordinatörlere bağlı hücum ve defans hattı koçları, linebacker koçu, defensive back'lerin koçu, QB'ler koçu gibi çok sayıda koç bu oyunculardan sorumludur. 

Amerikan futbolunda birçok hücum ve savunma formasyonu vardır ve oyunun bol bol duran karakteri ve sınırsız oyuncu değiştirme hakkı sayesinde her down'da değişik formasyonlar uygulanabilir. Şimdi en temel formasyonlar olan hücumdaki I formasyonuile 4-3 defans formasyonlarının karşılıklı diyagramını gösterelim:

Mavi hücum, kırmızılar ise defans 

Hücum takımının formasyonunda önemli kısıtlar vardır. İlk kısıt, oyunun başladığı hizada (line of scrimmage) 7 oyuncu bulundurma gerekliliğidir. Bunlardan 2 tackle (OT), 2 guard (OG) ve 1 center'dan (C) oluşan 5 kişiye hücum hattı (offensive line) denir. Bu oyuncular 5 kişi yanyana durmak zorunda oldukları gibi, ikinci kısıt olarak bu oyuncuların pas almaları yasaktır. Ayrıca hücum takımından bir kişi hariç snap yapılmadan yerlerinden kıpırdayamaz. Bütün bunlara karşılık defans takımı başlangıç hizasının ötesine geçmemek kaydıyla istediği yerde durabilir ve snap yapılmadan istediği gibi hareket edebilir.

Burada gerçek oyuncularla formasyonlar.

Oyunu snap ile C başlatır ve topu bacaklarının arasında quarterback'e (QB) verir. QB, bir Amerikan futbolu takımındaki en şöhretli oyuncusudur. Eğer o down'daki oyun koşu oyunuysa topu hemen running back'e (RB) verir ve orada işi biter. QB'nin esas gözüktüğü yer pas oyunlarıdır. Bu oyunlarda QB topu aldıktan sonra geriye doğru adımlayarak pas verecek arkadaşlarını arar. Bu sırada hücum hattı oyuncuları kendisini korumakla görevlidirler.

Defans hattı oyuncuları defensive tackle (DT) ile defensive end (DE)'lerden oluşur. Bunların pas oyunundaki görevi, QB'ye saldırmaktır. Eğer QB'ye ulaşırlarsa ve pas veremeden tackle ederlerse buna sack denir. Bu hem nisbeten narin bir oyuncu olan QB'yi yıpratır, hem de hücum takımının yarda kaybetmesine sebep olur. Bazen defans hattından olmayan oyuncular da geriden blitz yaparak QB'ye saldırırlar. 

Sack videosu

Amerikan futbolunda top başlangıç hattının gerisindeyken geriye doğru pas verilebilir ve 1 kere de ileri doğru pas verilebilir. Birden fazla pas genelde bir çeşit hile olarak kullanılır. Norm olan QB'nin topu bir kerede ileri atmasıdır. Hücum ve savunma hatları itişirken hücum takımının wide receiver'ları (WR) ile bazı tightend'leri (TE) pas almak üzere saha içinde hareket ederler. Defans takımının cornerback'leri (CB) ilelinebackerları (LB) bunları takip ederler. Tabii her görev mutlak değildir; bazen LB'ler blitz yapmak üzere QB'e saldırabilirler. Bazen TE'ler de pas almak yerine QB'i korumak üzere hücum hattına yardım ederler. 

En nihayetinde QB topu pas olarak ileri fırlatır. Eğer topu tutulamadan yere düşerse veya saha dışına çıkarsa hiç ilerlenememiş ve down da sona ermiş olur. Eğer pas atılan hücum oyuncusu topu yakalarsa top o noktaya ilerlemiş olur. Bazen topu tutan oyuncu tutarken yere düşer ve down orada sonlanır. Eğer ayakta kalırsa koşarak daha da ileri gidebilir. Elbette oyuncu topu endzone'dayken yakalarsa TD olur.

Eğer pas olarak atılan top defans tarafından yakalanırsa interception (INT) olur. INT'i yakalayan oyuncu eğer ayakta kalıp bir de koşararak TD yaparsa buna "interception return TD" denir. 

Çeşitli INT örnekleri

Topu yakalayan tutucuyu yakalama görevi genelde safety (S) denilen ve bir nevi libero gibi geride bekleyen defans oyuncularına düşer. Bunlar gereğinde pas atılacak oyuncuyu kovalama işine de girebilirler. Bir WR veya TE topu yakaladıktan sonra koşarken, diğer hücum oyuncuları da bloklama yaparak defansçıların topu elinde tutan oyuncuya ulaşmasını engellerler.

Bir QB'nin pas istatistikleri vardır. Bunlardan ilk başarılı pas yüzdesidir. İkincisi de pas başına yardadır. Attığı INT'ler ve TD pasları da önemlidir; ve bütün bunlar çeşitli formüllerle hesaplanarak QB rating denen tek bir rakama indirgenebilir.

WR'ler yakaladıkları pas sayısı ve kazandırdıkları yarda ile değerlendirilirler. Defansın önündeki oyuncular sack sayısı ile övünürken, arkadakiler kestikleri paslar, INT sayısı ve tackle sayısıyla övünürler. Hücum hattı oyuncuları ise ne kadar sack verirlerse o kadar eleştiri alırlar.

Eğer koşu oyunu seçildiyse bu sefer başroldeki oyuncu running back (RB)'dir. Bu oyuncu pas oyunlarında bazen açılıp pas da alabilir, bazen de hücum hattına QB'yi korumak için yardım eder. Koşu oyununda ise geriden hız alarak koşar ve topu aldıktan sonra o down için belirlenen rotaya doğru koşmaya başlar.

Pas oyununda defans hattı hücum hattına saldırır, koşu oyununda ise bu sefer hücum hattı defans hattına saldırarak boşluklar açmaya çalışır. TE'ler de bu boşluk açma işine yardım ederler. Fullback (FB) de geriden hızlanarak defansta oyuklar açmaya çalışır. LB'ler koşu oyununda boşlukları kapatmaya çalışırlar. Ayrıca bir kere o down'ın koşu oyunu olduğu anlaşılınca aslında tüm defans topu tutanın üstüne doğru yığılır. 

RB ilerlemeye çalışırken

RB'ler deneme başına yarda ile övünürken, bundan hücum hattı da payını alır. Eğer top hücum oyuncusundayken defans oyuncusu topunu yere düşürürse buna fumble denir. Top boştayken defans topu bir de kaparsa "fumble recovery" olur. Aynı INT gibi defans fumble ile kaptığı topla da TD'a koşabilir. 

Takımlar pas oyunuyla genelde daha çok yarda kazanırlarsa da, koşu oyunu da hücumu dengelemek için gereklidir. Önemli olan ne yapılmak istediğinin defans tarafından anlaşılamamasıdır. Örneğin play-action denen teknikle QB topu RB'e verir gibi yapar. RB sanki topu almış gibi ilerlerken aslında top QB'nin elindedir ve pas atar. Bu sırada defansın dengesi bir hayli bozulabilir. 

İkinci önemli konu da kaç oyuncunun QB'e saldıracağı veya koruyacağı, kaçının pas için koşacağı gibi adam tahsislerinin dengesidir. Bazen oyunun bir yönüne daha çok adam tahsis edilerek, veya down'ın gelişimine göre görev değiştirerek avantaj sağlanabilir. Örneğin defansın en gerisinde yer alan S pozisyonundaki bir adam bile blitz yapabilir. Veyahut FB pozisyonundaki oyuncu açılarak pas alabilir. Varyasyonlar sınırsızdır, o yüzden bu oyunu seyretmesi zevklidir.

Şimdi de özel takım oyunlarını inceleyelim. Kicker pozisyonundaki oyuncu yerdeki topa ayakla vurmakla sorumludur. Devre başlangıçlarında ve TD ile FG sonrasında oyunkickoff ile başlar. Burada topa kicker vurur. Ayrıca FG ile 1 puanlık conversion'larda da topu kicker kullanır.

Kickoff için top vurulduktan sonra ileri atılan top kickoff returner tarafından yakalanır. Bu sırada kickoff yapan takımın oyuncuları üstüne doğru koşmaktadır. Eğer ilerleyemeceğine kanaat getirirse dizini yere dayayarak fair catch yapar ve takımı oyuna kendi 20. yardasından başlar. Veya topu kaptıktan sonra topla koşarak ilerler ve tackle edildiği yerde takımı 1st down'ına başlar. Bazen returner herkesi geçerek TD'a kadar gidebilir. 

Punter pozisyonundaki oyuncu da punt yapar. Bu oyuncu kicker'dan farklıdır. Punter'ın iyisi topa hem ileri doğru hem de havada uzun süre duracak şekilde vurabilir, böylece takım arkadaşlara topun düştüğü yere daha yakın pozisyon alabilirler. Rakip takımda topu punt returner tutar. Aynı kickoff'da olduğu gibi fair catch, ilerleme ve TD ihtimalleri vardır. 

Organizasyonlar

Amerikan futbolunun zirvesi şüphesiz NFL'dir. Tarafsız sahada yapılan ve çok şenlikli geçen SuperBowl maçında NFC ve AFC şampiyonları oynar, kazanan NFL şampiyonu olur. 

Bunun dışında ABD'nde kolej futbolu da en az NFL kadar zevklidir. Kolej futbolunda oyuncular daha atletik olduğunda oyunlar daha zevkli gelişir. Tipik olarak Cumartesi günleri kolej futboluna, Pazar günleri de NFL'e ayrılmıştır. Ayrıca liselerde de futbol hayli popüler bir spordur.

Ülkemizde de son yıllarda üniversite takımları TAFL ligi olarak maçlar oynanmaktadır.

http://sporlocasi.blogspot.com